La plus ancienne grammaire turque imprimée en Europe
Elle fut écrite, en Latin,  par Hieronymus Megiser (vers 1555–1619). C'est un document exceptionnel où l'on lit du Turc transcrit en caractères latins. 

Institutionum linguae turcicae, libri quatuor quorum
I. Continet partem isagoges grammaticae turcicae priorem, de orthographia Turcarabica
II. vero isagoges grammaticae turcicae partem posteriorem, de Etymologia Turcorum
III. complectitur diversa linguae turcicae exercitia, et duas Proverbiorum Turcicorum centurias
IV. Dictionarum est Latino-Turcicum et vicissim Turcico-Latinum;

authore Hieronymo Megisero, P. Co. Caes. Serinissimi Saxoniae Electoris Historico.
Cum gratia et privilegio Caesaro et Saxonico, 1612
340 pages

D'après les documents que nous avons consultés, on ne sait pas exactement comment Megiser apprit le Turc (voyez sa biographie). Il ne semble pas avoir eu beaucoup de relations avec des turcophones, puisqu'il ne visita jamais la Turquie, mais peut-être eut-il des contacts à Venise qu'il visita.
Le début de l'ouvrage est consacré à l'écriture en alphabet arabe. Cette grammaire est accompagnée d'un dictionnaire Latin-Turc et Turc-Latin.
Nous donnons ci-dessous un sommaire précis de l'ouvrage ainsi quelques citations turques que les turcophones comprendront parfois moyennant un détour par l'orthographe allemande.

En 2008, un exemplaire a été mis en vente au prix de 8000 euros.

 

Page de titre

 

Page de titre


Première partie et deuxièmes parties : grammaire et écriture de la langue turque
Troisème partie : exemples en turc avec traduction en latin, proverbes
Quatrième partie : dictionnaire Latin-Turc et Turc-Latin

Première partie
Préface
Les caractères arabes utilisés sont ceux de Pierre Kirsten, docteur en philosophie et en médecine et ami de Megiser, comme il l'écrit dans cette préface en Latin.

"Petrus Kirstenius Philosophiae & Medicinae Doctor. Lectori salutem.
Transmisit nuper ad nos, Lector Candide, vir CL. Dr. Hieronym' Megiserus Illustr. Elector. Saxon. Historicus, amicus noster, praesentem hanc succinctam & eruditam Isagogen Orthographiae Turc-Arabicae, petiitq; ut haec typis nostris Arabicis in publicis ederetur. Cui petitioni lubentes satisfacere voluimus. Quia vero in ea occurebant quaedam, quae vulgi qui de Turcici vel Arabici linguae & scriptioni consentirent, a doctiorum autem lingua & scriptione non parum dissentirent, voluit idem Megiserus noster, ut haec pro libitu a nobis corrigentur, quod certo etjam factum fuisset, nisi multifariae nostrae occcupationes medicae, hoc impediissent: neq; tamen magna id postulavit necessitas. Non enim tantum, cuilibet facilimu est, qui haec scire voluerit, ex collatione libri primi nostri, Grammaticae Arabicae, (ceu de literis [3 caractères arabes] pag. 78 & de Oratione Dominica, pag. 103 nec non verbis [2 caractères arabes] quae hic parum integra adscripta erant, &c patet), haec cognoscere: verum etjam non inutile erit, aliorum quoq;, docendi hujus linguae Orthographiam, modos, videre. Scias itaq; summa qua fieri potuit fide, haec ex authoris aulographô [en grec] typis transcripta esse, quibus ut feliciter utaris, et hisce conatibus faveas, est quod ex animo vovemus. Val."


Caput I
De literis (sur les lettres)

Caput II
Observationes quaedam de literis (Observations sur les lettres)

Caput III
De punctis, seu vocalibus (Sur les points ou voyelles)

Caput IV
Syllabarium linguae turcicae (Syllabaire de la langue turque)
Présente les différentes lectures des lettres vocalisées

Caput V
Exercitia aliquot lectionis & pronunciationis Turcicae, in exemplis arabicis.
Exercices de lecture de mots en caractères arabes avec transcription en caractères latins

Caput VI
Exercitia aliquot lectionis a pronunciationis Turcicae, in Exemplis ejusdem linguae
Exercices de lecture de Turc écrit en caractères arabes.
Exemples :

Sahirum abadu boschdur basinum viranu bosch.
Externa mea equidem apparent, sed interiora mea vacua sunt

Nekadar hairung afifse hem jasugum gokisse.
Quam mea bona parva sunt et peccata multa ?

Gurbette duschdum benum, bu illum u degil.
Alienigena factus sum, et jam mundus non est me patria neque possessio.

Lamesganden geldum hosch kondum giru gotsemgerek.
Absq. ullo loco (proprio) veni, ecce rursus ita migratus sum.

Dostile je itsch sati pasar etma
Con amico mangia e beve, ma no entrar in partita.


Schahimung bengilaim mutbiru mugrim kulijok.
Reus meus similem adversarium & peccatorem servum non habet.

Arif olana bir giul jeter.
Prudenti sufficit una rosa.

Eschek maimonler arasinde neilersen.
Asinus inter simias quid facit ? (Que fait un âne parmi les singes ?)

Ben seni bir dahi giorsem iki olur
Se te vedera un altra volta sara la seconda. (Si je te vois une autre fois, ce sera la seconde)

Deuxième partie
De etymologica


Caput I
De Nominum Declinationibus (déclinaisons des noms)

Caput II
De Comparatione nominum (comparaison des noms)

Caput III
De Speciebus nominum, seu de nominibus derivatis (noms dérivés)
Hammam, hammamschük - Basch, Baschük

Caput IV
De nominibus numeralibus (les nombres)
Bir, Icki, Utsch, Dort, Besch, Alti, Iedi, Sekhüs, Dokhüs, On
Igermi, Otthus, Khurck, Elli, Altmisch, Iedmisch, Sexen, Doxan, Ius, Bin

Caput V
De pronominibus (pronoms)
Ben, sen, oll, bis, sis, onlar

Caput VI
De verbo (verbe)
Bakmak, baaglamak, hasteidmek, idmek, olmak

Caput VII
Conjugationis verborum exempla (exemples de conjugaisons)
Severem, seversen, sever, severus, seversis, severler
Geldum, geldung, geldi, gelduk, geldungus, geldungiler

Caput VIII
De verbis passivis (Passif)

Caput IX
Observationes aliquot, De formatione Verborum (Formation des verbes)
Itschmek, itschmemek (négatif)

Caput X
De participio (le participe)
Bakarem, bakagag
selvilmisch, sevegek, sevilegek

Caput XI
De adverbiis (adverbes)
Orada, burada, bugiun, dun, sehindi
Tschok, as, jeter, Haili, artuk

Caput XII
De praepositionibus (prépositions)
Sora, usere, jakin, altinde, userinde

Caput XIII
De conjunctionibus (conjonctions)

Caput XIX
De interjectionibus (interjections)
Vaeh, Eubach, Heimedet, Ha ha, Hej, hej, apage, ohe, ey, afferum, giusel, atat, bat, sus, allach

Troisième partie
Capita religionis christianae
Textes extraits de l'Ancien Testament traduits en Turc

  Oratio dominica
  Symbolum apostolicum
  Decalogus
  Septem Opera sericordiae
  Psalmus LI

Duae centuriae proverbiorum sententiarum, quae partim linguae Turcicae sunt genuinae er peculiares : partim vero ex Latino sermone in Turcicum conversae.
Contient 220 proverbes en Turc avec leur traduction ou leur équivalent en latin et parfois, en allemand ou en italien. En voici quelques-uns.
1. Tangeden gajiri khimseje dapmasum. Praeter Deum neminem colo.
3. Adem tebur eder allah tala tactur eder. Homo proponit, Deus disponit.
19. Jemischden agatsi bilemur. Ex fructu arbor agnoscitur.
21. Sian onanlar ugredurler. Quae nocent, docent. Nocumenta, documenta.
30. Sois soilemeck auuretlerung der ischlemek erlerungder. Le parole sono femine, i fatti sono maschii.
47. Mumkhim olmasanin isteme dileme. Quae fieri non possunt, ea ne appetas.
54. Herchinase hamame gider Beher hal terler. Chi entra in bagno, e forza che sudi.
56. Giumleck Khafftandan jakindir. Tunica pallio proprior.
63. Kutlu giun douguschinden balli. Il bel giorno si cognosce dalla mattina.
74. Ikhrar kalmadi bu dumade. Fede non e rimasta in questo mondo. Nusquam tuta fides.
84. Song katlan. Finem expecta
91. Bu giun bise, sarun sise.
101. Giusel auureth hem scharap tatlu agulerdur. Uxor formosa & vinum, dulcia sunt venena.
104. Adam neile gelmi schonungile gider. L'uomo come è venuto, cosi sene torna.
161. Curt tugin deisterur huini deistirmes. Lupus pilum mutat, non mentem.
165. Curu janinda jaschda janar. Appesso il secco, anche il fresco arde.

Sauvegarder
Choix utilisateur pour les Cookies
Nous utilisons des cookies afin de vous proposer les meilleurs services possibles. Si vous déclinez l'utilisation de ces cookies, le site web pourrait ne pas fonctionner correctement.
Tout accepter
Tout décliner
En savoir plus
Unknown
Unknown
Accepter
Décliner
Analytics
Outils utilisés pour analyser les données de navigation et mesurer l'efficacité du site internet afin de comprendre son fonctionnement.
Google Analytics
Accepter
Décliner